ક્યારેક દુષ્કાળ તો ક્યારેક અસાધારણ વરસાદ દેશના ખેડૂતો માટે ચિંતાનો વિષય બની રહ્યો છે. આજે પણ મહારાષ્ટ્ર, બિહાર, રાજસ્થાન અને ગુજરાતના ઘણા વિસ્તારો એવા છે જ્યાં બરાબર વરસાદ નથી પડતો. આ જ કારણ છે કે જમીનમાં ભેજ ન હોવાને કારણે પાકનું વાવેતર થતું નથી અને ખેડૂતો સમયસર પિયત પણ કરી શકતા નથી, પરંતુ એક એવો પાક પણ છે કે જેને પાણીની જરૂર પડતી નથી, પરંતુ દુષ્કાળગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં તે પાકો છે. ઓછા ખર્ચે જાડા. નફો કરી શકે છે. અમે ડ્રેગન ફ્રૂટ વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ, જે વિદેશી ફળોની શ્રેણીમાં સામેલ છે. તેના ફાયદા જોઈને કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો પણ તેની ખેતીને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. તેની ખેતી આરોગ્યની સાથે ખેડૂતોની આર્થિક સ્થિતિમાં પણ સુધારો લાવી શકે છે.
મહારાષ્ટ્રમાં ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી
મહારાષ્ટ્રનો સાંગલી જિલ્લો દુષ્કાળગ્રસ્ત વિસ્તારોમાંનો એક છે. ઓછો વરસાદ હોવા છતાં, ઘણા ખેડૂતો શેરડીની ખેતી કરતા હતા, જે ખૂબ પાણી વાપરે છે, પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં અહીંના ઘણા ખેડૂતો શેરડી, દ્રાક્ષ, સોયાબીન અને શાકભાજીની પરંપરાગત ખેતી છોડીને ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી તરફ વળ્યા છે.મીડિયાના જણાવ્યા અનુસાર અહેવાલો અનુસાર, સાંગલીમાં લગભગ 10 થી 15 ખેડૂતોએ ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી શરૂ કરી છે અને બાકીના ગામડાઓમાં, ઘણા ખેડૂતો છેલ્લા 6 વર્ષથી ડ્રેગન ફ્રૂટનું બમ્પર ઉત્પાદન લઈ રહ્યા છે, તેમાં સાંગલીના ઘણા ખેડૂતોનો સમાવેશ થાય છે,
શરૂઆતમાં વધુ રોકાણ છે
સાંગલીના તડસર ગામમાં છેલ્લા 6 વર્ષથી ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી કરી રહેલા આનંદ રાવ પવાર કહે છે કે શરૂઆતમાં ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી માટે રોકાણ થોડું વધારે છે. તેણે લગભગ 15 લાખ રૂપિયાનું રોકાણ પણ કરવાનું હતું, પરંતુ ડ્રેગન ફ્રૂટનું સારું ઉત્પાદન લઈને તેણે એક વર્ષમાં જ અડધો ખર્ચ વસૂલ કર્યો. આનંદ રાવ પવારે જણાવ્યું કે વર્ષ 2013માં તેમને સોલાપુરના એક ખેડૂત પાસેથી પ્રેરણા મળી હતી. આ ખેડૂત 1.5 એકર ખેતીની જમીનમાં ડ્રેગન ફ્રૂટ ઉગાડીને 27 લાખ રૂપિયાની કમાણી કરી રહ્યો હતો. આ પછી વર્ષ 2016માં આનંદ પવારે પણ આ ખેતી કરવાનું મન બનાવી લીધું હતું. તેમનું કહેવું છે કે શરૂઆતમાં સર્ફને 200 કિલો ઉત્પાદન મળતું હતું, જ્યારે આજે 6 વર્ષ પછી તેઓ 8,500 કિલો સુધી ઉત્પાદન લઈ રહ્યા છે.
ખેતીમાં કોઈ ટેન્શન નથી
મહારાષ્ટ્રના સાંગલી જિલ્લાના વાંગી ગામના ખેડૂત રાજારામ દેશમુખ પણ ઘણા વર્ષોથી ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી કરે છે. તેણે પોતાના 2 એકરના ખેતરમાં ડ્રેગન ફ્રુટનું વાવેતર કર્યું છે. અગાઉ તેઓ શેરડીની પરંપરાગત ખેતી કરતા હતા, પરંતુ તમે ડ્રેગન ફ્રુટમાંથી સારું ઉત્પાદન મેળવ્યા પછી તે સંપૂર્ણપણે તેની ખેતી તરફ આગળ વધવા માંગે છે. રાજારામ દેશમુખ જણાવે છે કે સાંગલીનો આ વિસ્તાર દુષ્કાળથી પ્રભાવિત થયો છે, પરંતુ અકસ્માત ડ્રેગન ફ્રૂટ માટે યોગ્ય છે, કારણ કે તેની ખેતી માટે ઓછું પાણી જરૂરી છે, તેથી કોઈ ચિંતા નથી.
તેમણે જણાવ્યું હતું કે શેરડીનું ઉત્પાદન 2 ટન પ્રતિ એકર મળે છે ત્યારે ડ્રેગન ફ્રુટની ખેતી કરીને તેઓ ઓછા ખર્ચે 15 થી 18 ટન પ્રતિ એકર ઉત્પાદન મેળવી રહ્યા છે. તે દર વર્ષે 12 થી 13 લાખની કમાણી કરી રહી છે. દેશમુખ જણાવે છે કે શેરડીની ખેતીમાંથી ખર્ચ અલગ કરીને માત્ર 1 લાખ રૂપિયાનો નફો થતો હતો, પરંતુ ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતીમાં આ નફો વાર્ષિક 8 થી 9 લાખ રૂપિયા વધી ગયો છે.
ડ્રેગન ફ્રુટ વિદેશમાં નિકાસ થાય છે
ભારતમાં ડ્રેગન ફ્રુટને વિદેશી ફળ કહેવામાં આવે છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ખેડૂતોએ તેનું ખૂબ સારું ઉત્પાદન તો લીધું જ છે, પરંતુ હવે આ વિદેશી ફળની વિદેશમાં નિકાસ પણ થઈ રહી છે. વાંગી અને તડસર ગામના આનંદ રાવ પવાર અને રાજારામ દેશમુખ આજે ડ્રેગન ફ્રુટની ખેતીમાંથી ખૂબ સારી કમાણી કરી રહ્યા છે. આ એ જ ખેડૂત છે જેણે વર્ષ 2021માં પોતાના ખેતરમાંથી ડ્રેગન ફ્રૂટની દુબઈ નિકાસ કરી હતી. તે જ સમયે, રાજારામ દેશમુખે આ વર્ષે ન્યુઝીલેન્ડમાં લગભગ 50 કિલો ડ્રેગન ફ્રૂટની નિકાસ પણ કરી છે. આજે મહારાષ્ટ્રના સાંગલીના ડ્રેગન ફ્રૂટને હૈદરાબાદ, બેંગ્લોર અને ગુવાહાટીમાં પસંદ કરવામાં આવી રહ્યું છે.
દ્રાક્ષને બદલે ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી
મહારાષ્ટ્રના સાંગલી જિલ્લાના ખેડૂતો રાજારામ દેશમુખ અને આનંદ પવારને જોઈને આજે મહારાષ્ટ્રના ઘણા ખેડૂતો ડ્રેગન ફ્રૂટ તરફ આગળ વધી રહ્યા છે. આ વર્ષે હવામાનની અનિશ્ચિતતાના કારણે વાંગીના અન્ય ખેડૂત નાનાસાહેબ માળીએ પણ દ્રાક્ષ કાઢીને ડ્રેગન ફ્રૂટના પાકનું વાવેતર કર્યું છે. નાનાસાહેબ માળી કહે છે કે દુષ્કાળ અને અસાધારણ વરસાદને કારણે દ્રાક્ષની ખેતીમાં તેમને ઘણું નુકસાન થયું છે. બીજી તરફ, કરા, વરસાદ કે દુષ્કાળથી ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતીમાં ખાસ ફરક પડતો નથી, તેથી તેણે 2021માં ડ્રેગન ફ્રૂટની ખેતી શરૂ કરી હતી અને હવે તેને વધારીને 2 એકર કરવાની યોજના બનાવી રહ્યા છે.
