દેવોત્થની એકાદશી (શુભ કાર્યોની પરિપૂર્ણતા અને બહાદુર પુત્રોની પ્રાપ્તિ માટે) અષાઢ શુક્લ એકાદશીના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ ક્ષીર સાગરમાં પથારીમાં આરામ કરવા માટે જાય છે અને સૂઈ જાય છે, ત્યારબાદ શુભ કાર્ય, લગ્ન, ઉપનયન, ગૃહપ્રવેશ વગેરેનો આરંભ વર્જિત છે. ભગવાન વિષ્ણુ કેમ સૂઈ જાય છે? શાસ્ત્રોમાં ઉલ્લેખ છે કે ભાદોન મહિનાની એકાદશીના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુએ મહાન રાક્ષસ શંખાસુરને મારવા માટે ઘણી મહેનત કરવી પડી હતી. જેથી તે આરામ કરવા ક્ષીર સાગરમાં પલંગ પર સુઈ ગયો હતો. ભગવાન વિષ્ણુ ક્યારે જાગે છે 4 મહિનાની ઊંઘ પછી, દેવોત્થની એકાદશી પછી કારતક શુક્લ એકાદશીના રોજ ભગવાન જાગે છે. આ દિવસથી તમામ માંગલિક કાર્યોની શરૂઆત કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ખાસ શું કરવું રાત્રિ જાગરણથી વિશેષ લાભ થાય છે. રાત્રીના જાગરણ સમયે ભગવાનનું સ્મરણ કરો, સ્તુતિનો જાપ કરો. ઘંટ, મૃદંગ વગેરે વાદ્યોના શુભ નાદથી ભગવાનને જાગવાની પ્રાર્થના કરો. મંત્ર – ઉત્તિષ્ઠોત્તિષ્ઠં ગોવિન્દં ત્યાજ નિદ્રાં જગપતતે । વરાહ ત્વયિ સુપ્તે જગન્નાથ જગત સુપ્તમ ભવેદિદમ્ । ઉત્તિષ્ઠોત્તિષ્ઠ દશત્રોદ્ધૃતસુન્ધરે હિરણ્યક્ષપ્રાણઘાતિં ત્રૈલોક્યે મંગલમ્ કુરુ । અર્થ- જાગો, જાગો, ગોવિંદા, સૃષ્ટિના સ્વામી, નિદ્રા છોડી દો. હે વરાહ, બ્રહ્માંડના ભગવાન, જ્યારે તમે સૂતા હોવ ત્યારે સમગ્ર સૃષ્ટિ સૂઈ જાય છે. હે હિરણ્યકાક્ષના પ્રાણના સંહારક, જેની ડાળીઓએ પૃથ્વીને ઉપાડી છે, કૃપા કરીને ઉભો થાઓ. કૃપા કરીને ત્રણે લોકને શુભતા આપો. આ પછી ભગવાનની આરતી કરો અને પુષ્પાંજલિ ચઢાવો. જે લોકોએ આજે ઉપવાસ કર્યો છે અથવા એક સમયનો ફળ આહાર કર્યો છે, તેમણે નીચેના મંત્રનો જાપ કરવો જોઈએ. મંત્ર – ઈયાન તુ દ્વાદશી દેવ પ્રબોધયાનું નિર્માણ થાય છે. ત્વયેવ સર્વલોકનામ્ હિતાર્થ શેષશાયિના ઇદમ્ વ્રતમ્ માયા દેવ કૃતમ્ પ્રીતાય તવ પ્રભો. નિમ્ન પૂર્ણતા યતુ તત્પ્રસાદાજ્જર્દના અર્થ – હે ભગવાન, આ દ્વાદશીનો દિવસ જાગરણ માટે બનાવવામાં આવ્યો છે. સમસ્ત જગતના કલ્યાણ માટે અસત્ય બોલનાર તમે જ છો. હે પ્રભુ, મેં તમને પ્રસન્ન કરવા માટે આ વ્રત કર્યું છે. હે જનાર્દન, તમારી કૃપાથી જે કંઈ ઉણપ છે તે પૂર્ણ થાઓ. દેવોત્થની એકાદશી ક્યારે છે 4 નવેમ્બરે દેવોત્થની એકાદશી છે.
