ભારતીય રિઝર્વ બેંકના જણાવ્યા અનુસાર જો કોઈ ગ્રાહક પોતાના ખાતામાંથી 10 વર્ષ સુધી કોઈ લેવડદેવડ નથી કરતા તો તે ખાતામાં રહેલ રકમ અનક્લેમ્ડ થઈ જાય છે. જે ખાતામાંથી લેવડદેવડ નથી થતી, તે નિષ્ક્રિય થઈ જાય છે. અનક્લેઈમ્ડ રમક બચત ખાતા, ચાલૂ ખાતા, ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ અને રેકરિંગ ડિપોઝિટ ખાતામાં થઈ શકે છે. અનક્લેઈમ્ડ રકમને રિઝર્વ બેંક ડિપોઝિટર એજ્યુકેશન એન્ડ અવેયરનેસ ફંડમાં નાખી દે છે.
બેંકોને દર વર્ષે દાવા રહિત રકમમાં વધારો થઈ રહ્યો છે. નાણાકીય વર્ષ 2021માં આ રકમ 39,264 કરોડ રૂપિયા હતી. નાણાકીય વર્ષ 2019ના અંત સુધીમાં બેંકોમા આ આંકડો 18,380 કરોડ રૂપિયા હતો. સેવિંગ અને કરંટ અકાઉન્ટમાં જો બે વર્ષ સુધી કોઈ લેવડદેવડ ન કરવામાં આવે તો, અકાઉન્ટ નિષ્ક્રિય થઈ જાય છે. આવી જ રીતે એફડી અને આરડી ખાતામાં જો મેચ્યોરિટીના બે વર્ષ બાદ લેવડદેવડ ન થાય તો, તે અનક્લેઈમ્ડ થઈ જાય છે. જો અકાઉન્ટ આઠ વર્ષથી નિષ્ક્રિય હોય છે, તે અકાઉન્ટમાં પડેલી રકમને ડીઈએએફમાં મોકલી દેવામાં આવે છે.
શા માટે વધી રહી છે અનક્લેમ્ડ રકમ
એક રિપોર્ટમાં જણાવ્યા અનુસાર અનક્લેમ્ડ રકમ એટલા માટે વધી રહી છે કારણ કે ઘણા બધા ખાતા લાંબા સમયથી નિષ્ક્રિય પડ્યા છે. દર વર્ષે આવા ખાતામાંથી પૈસા ડીઈએએફમાં જાય છે. કોઈ બેંક અકાઉન્ટ નિષ્ક્રિય થઈ જાય તો, કેટલાય કારણો હોય છે. જેમ કે અકાઉન્ટ હોલ્ડરનું મોત થઈ જવું, પરિવારના લોકોને અકાઉન્ટ વિશે જાણકારી ન હોવી. ખોટુ સરનામુ અથવા તો ખાતામાં નોમિની ન હોવા.
કેવી રીતે કરશો ક્લેઈમ
જો કોઈ નિષ્ક્રિય અકાઉન્ટના ડોક્યુમેન્ટમાાં કોઈ નોમિનીનું નામ નોંધાયેલુ હોય તો નોમિની સરળતાથી અનક્લેઈમ્ડ રકમ પર દાવો કરી શકે છે. નોમિનીને ખાતાધારકનું મૃત્યુ પ્રમાણપત્ર આપવાનું રહેશે. સાથે જ કેવાયસી ડોક્યુમેન્ટ પણ આપવાના રહેશે. જો જોઈન્ટ અકાઉન્ટ હોય તો, બેંક જે અકાઉન્ટ હોલ્ડરનું મોત થઈ ચુક્યું છે. તેનુ નામ હટાવી દેશે અને જીવીત અકાઉન્ટ હોલ્ડરને તમામ અધિકાર આપી દેશે.
