પહેલા સરળ ભાષામાં સમજો
કોડીન કફ સીરપ (CCS). હવે કેટલાક OTC કફ સિરપનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે જેની 100 મિલી બોટલની અસર 30 મિલિગ્રામ મોર્ફિનની ગોળી જેવી જ છે. હવે મોર્ફિન શું છે? તે એક માદક પદાર્થ પણ છે અને હેરોઈનના વર્ગમાં સામેલ છે. તકનીકી રીતે કહીએ તો, અફીણમાંથી ઉત્પાદિત કોડીન યકૃતમાં પહોંચ્યા પછી મોર્ફિનમાં રૂપાંતરિત થાય છે.
કેવી રીતે અસર કરે છે
વ્યક્તિ તેના નાના ડોઝથી નશાની લાગણી શરૂ કરે છે. વાસ્તવમાં, કોડીન મગજના સ્ટેમના ઉધરસ કેન્દ્રને સીધી અસર કરે છે અને સંકેતોને નબળા પાડે છે જે વ્યક્તિને ઉધરસ માટે તૈયાર બનાવે છે. જો કે, કોડીન ઉધરસની આવર્તન અથવા અવધિમાં ઘટાડો કરતું નથી. આપણને લાગે છે કે સિરપ આપણી અગવડતા દૂર કરે છે, પરંતુ તે ખૂબ જ ઓછી રાહત આપે છે.
CCS દુરુપયોગ અને અસર
બજારમાં CCSની સંખ્યા 100 થી વધુ છે. તેમાંથી ફેન્સીડીલ કે કોરેક્સનો હિસ્સો સૌથી વધુ છે. ચાસણીની લાકડીઓ તેમને સોડા સાથે ભેળવીને પીવો. બાદમાં, તેમની અસર વધારવા માટે, ગરમ ચા અથવા કોફીનો ઉપયોગ થાય છે. ખાસ વાત એ છે કે આ સસ્તો નશો લગભગ 75 રૂપિયામાં મળી જાય છે. CCS ની અસરોમાં ચક્કર આવવા, બોલવામાં મુશ્કેલી, મૂંઝવણ, હૃદયના ધબકારા વધવા, હાઈ બ્લડ પ્રેશર જેવી બાબતોનો સમાવેશ થાય છે.
શા માટે CCS નો દવા તરીકે ઉપયોગ થાય છે?
પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેડિકલ એજ્યુકેશન એન્ડ રિસર્ચ, ચંદીગઢ દ્વારા 1997ના અભ્યાસ અનુસાર, સીસીએસમાં ક્લોરફેનિરામાઇન જેવા ઓપિયોઇડ્સ અને સિમ્પેથોમિમેટિક એજન્ટોના સંયોજનથી ચોક્કસ આનંદકારક અસર થઈ શકે છે. હવે, આની સાથે, દવા તરીકે CCS નો ઉપયોગ કરવા માટે ઓછી કિંમત અને સરળ ઉપલબ્ધતા એક મોટું કારણ બની શકે છે.
ખાસ વાત એ છે કે વર્ષ 2016માં એટલે કે PGI રિપોર્ટ આવ્યાના લગભગ બે દાયકા પછી સરકારે CCS પર પ્રતિબંધની જાહેરાત કરી હતી. વ્યસન અને હેરફેરનો સામનો કરવા માટે તેઓ તેમની દવાઓનું વેચાણ કેવી રીતે કરે છે તેની દેખરેખ રાખવા માટે કંપનીઓ દબાણ હેઠળ આવી છે. સિપ્લાએ 2017માં ભારતમાં CCSનું ઉત્પાદન બંધ કરી દીધું હતું, પરંતુ બજારની દિગ્ગજ કંપનીઓ Pfizer અને Abbott Laboratoriesએ દુરુપયોગને રોકવા માટે બહુ ઓછું કર્યું હતું.
ઉકેલ શું હોઈ શકે?
સૌપ્રથમ તો ડોક્ટરની સલાહ વગર આવા સિરપ નું વેચાણ ન કરવું જોઈએ. સમસ્યા એ છે કે સરકારને ખબર નથી કે કેટલા લોકો તેને લઈ રહ્યા છે, કારણ કે તે પ્રિસ્ક્રિપ્શન વિના ઉપલબ્ધ છે. આ કિસ્સામાં, દવાના વેપારીને કોડીન ફોસ્ફેટ કફ સિરપની વેચાણ સ્લિપ પોતાની પાસે રાખવાનું કહેવું મદદરૂપ થઈ શકે છે. આ સિવાય નિયમનકારી સ્તરે પણ ફેરફારોની જરૂર છે. ઉત્પાદકોએ ‘વન બેચ વન ખરીદનાર’ નિયમનું પાલન કરવું જોઈએ.
દાણચોરીનો પણ ખતરો છે
ગુજરાતથી ત્રિપુરા અને જમ્મુ-કાશ્મીરથી લઈને તમિલનાડુ સુધી કડક કાર્યવાહી બાદ પણ CCSની અસર વધી રહી છે. આ સિવાય બાંગ્લાદેશ અને નેપાળમાં મોટા પાયે સીમાપારથી દાણચોરી ચાલુ છે. NCB એટલે કે નાર્કોટિક્સ કંટ્રોલ બ્યુરોના આંકડા દર્શાવે છે કે 2014 થી 2015 વચ્ચે કોડીન યુક્ત 26 લાખ 35 હજાર 848 લીટર સીરપ પકડવામાં આવ્યું હતું.
ગેમ્બિયાની ઘટના યાદ રહેશે
તાજેતરમાં, ધી ગામ્બિયામાં 66 બાળકોના મોત થયા છે જ્યારે ડાયેથિલિન ગ્લાયકોલ અથવા ઇથિલિન ગ્લાયકોલ મિશ્રિત કફ સિરપ પીવાથી. જો કે, હરિયાણા સ્થિત કંપની દ્વારા તૈયાર કરાયેલા આ સીરપમાં કોડીન નહોતું. આ સાથે કોડીન આધારિત સીરપ પર પ્રતિબંધની માંગ ઉગ્ર બની છે. આરોગ્ય મંત્રાલયે એમએસ ભાટિયાના નેતૃત્વમાં એક સમિતિની રચના કરી હતી, જેણે કોડીન આધારિત સિરપ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની ભલામણ કરી હતી.
એક તરફ સરકાર પ્રતિબંધ ઈચ્છે છે. તે જ સમયે, દવા ઉત્પાદકો તેનો ઉગ્ર વિરોધ કરી રહ્યા છે. ઇન્ડિયન ડ્રગ મેન્યુફેક્ચરર્સ એસોસિએશન (IDMA) પ્રતિબંધને રોકવા માટે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. એસોસિએશનનો દાવો છે કે પ્રતિબંધથી સરકારી તિજોરીને 300 કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થઈ શકે છે.
